Pilch

ALFABET POLSKI PISANY + CYFRY

Przestrzenne litery i cyfry to znakomita pomoc ułatwiająca poznanie oraz zapamiętanie liter i cyfr dzięki możliwości manipulowania oraz wielozmysłowego uczenia się. Ze względu na charakter zabawy, zajęcia z literami i cyframi mogą być proponowane już w przedszkolach, a szczególnie w klasie pierwszej. Dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi będą przydatne znacznie dłużej.

Jakie są założenia, cel, przeznaczenie pomocy?

Polisensoryczna metoda uczenia liter i cyfr wspomaga rozwój psychoruchowy dziecka: usprawnia funkcje wzrokowo-przestrzenne (proces analizy i syntezy wzrokowej i percepcji przestrzennnej) w celu prawidłowego spostrzegania znaków graficznych – liter, ich kształtu i położenia w przestrzeni; funkcje ruchowe, głównie motorykę rąk – sprawność manualną, koordynację wzrokowo-ruchową, która decyduje o umiejętnościach grafomotorycznych oraz integrację percepcyjno-motoryczną czyli umiejętność łączenia informacji wzrokowych (litera), dotykowych, kinestetycznych oraz słuchowych z ruchem. Przestrzenne litery umożliwiają wielozmysłowe uczenie się liter polskiego alfabetu. Dziecko nie tylko widzi określoną literę, gdy ogląda ją z różnych stron, lecz także: słyszy wypowiadaną głoskę, którą ona reprezentuje. Jeśli powtarza tę głoskę, to zapamiętuje ją nie tylko słuchem, lecz także ruchem i dotykiem – odczuciami z aparatu artykulacyjnego (jama ustna, wargi, język, szczęki). Jednocześnie może też daną literę poczuć dotykiem i ruchem (czyli kinestetycznie), gdy weźmie do ręki deseczkę z wyrzeźbioną w niej literą, „pisze ją” przesuwając palec w wyżłobieniu w kształcie litery. Poznaje literę, porównując ją z innymi literami podobnymi i odmiennymi. Dzięki temu litera – znak abstrakcyjny głoski, staje się dla dziecka czymś konkretnym i łatwiej jest ją zapamiętać. Łączy literę z głoską, którą reprezentuje – gdy jednocześnie wymawia głoskę i „pisze” literę palcem. Zapamiętuje ją polisensorycznie: wzrokiem, dotykiem oraz ruchem.

Jak wyglądają przestrzenne litery?

Przestrzenne litery – pisane, wielkie i małe – wyżłobione zostały w drewnianych deseczkach (płyta Hdf „6”), ich kształt zaznaczony jest rowkiem. Wgłębiona powierzchnia litery zachęca dziecko do dotykania i ułatwia mu prowadzenie palca podczas „pisania” litery (samodzielnie lub z pomocą dorosłego). Czyni więc z litery rodzaj szablonu, utrwalającego wrażenia kinestetyczno – dotykowe i automatyzującego ruch ręki. Dzięki tym doznaniom dziecko przyswaja sobie kształt litery, sposób jej kreślenia. dach, stół, lew, zlew, słój, nóż, staw, brzeg, sad, liść, kwiat, grzyb, groch, chleb, dżem, miód, ryż, śnieg, wieś, dół, przód, dzień, cień, dźwięk, film, pies, koń, góra, duży, deszcz, płaszcz.

WYRAZY DWUSYLABOWE:

dziadek, córka, dziecko, chłopiec, oczy, zęby, ucho, uszy, wąsy, ręka, spodnie, kapcie, szalik, wstążka, spinka, fartuch, źrebak, chomik, świnka, zając, wielbłąd, ślimak, wróbel, łabędź, gniazdo, piórko, skrzydło, pokój, kuchnia, sufit, schody, komin, winda, piętro, krzesło, łóżko, półka, wieszak, obraz, biurko, miotła, śmietnik, talerz, miska, czajnik, dzbanek, sitko, łyżka, obiad, ogród, grabie, korzeń, łąka, rzeka, morze, muszla, bursztyn, szkoła, pędzel, zeszyt, ścieżka, pociąg, drzewo, gałąź, róża, fiołek, orzech, wiśnia, gruszka, skóra, śliwka, groszek, arbuz, mąka, cukier, ciasto, twaróg, wczoraj, wieczór, słońce, księżyc, burza, piorun, tydzień, wtorek, środa, czwartek, piątek, zima, wiosna, święto, świeczka, ciemny, biały, szary, czarny, żółty, słodki, kwaśny, gorzki, lizak, miasto.

WYRAZY TRZYSYLABOWE:

dziewczynka, przyjaciel, policzek, koszula, spódnica, kalosze, korytarz, odkurzacz, lodówka, doniczka, muszelka, przedszkole, zerówka, ołówek, długopis, nożyczki, samochód, ogórek, szczypiorek, twarożek, słodycze, porządek, choinka, ciekawy, brązowy, różowy, czerwony, zielony.

PRZESTRZENNE CYFRY

Do czego służą przestrzenne cyfry? W zestawie pomocy znajdują się przestrzenne cyfry. Są one wyżłobione na płytkach wraz z kropkami usytuowanymi po lewej stronie u dołu, których liczba odpowiada danej cyfrze. Kropki te stanowią ważną informację o położeniu cyfry w przestrzeni. Dzięki temu dzieci nie mylą cyfry 6 i 9 oraz usytuowania cyfry 3. Ponadto dotykając kolejno kropek – wgłębień, mogą je policzyć i w ten sposób ustalić liczbę, której symbol – cyfra, znajduje się na deseczce. Dziecko „pisząc” cyfrę palcem w wyżłobieniu, które ma kształt cyfry, uczy się ją odtwarzać, aż do czasu, gdy automatyzuje sposób jej pisania. Dziecko uczestniczące w opisanych zajęciach łatwo zapamiętuje cyfry i odpowiadające im liczby, ponieważ wielozmysłowe: wzrokowe, dotykowe i kinestetyczne informacje, gdy są zintegrowane i połączone z ruchem, manipulacją (integracja percepcyjnomotoryczna) stwarzają warunki do skutecznego uczenia się.

Czy przestrzenne cyfry rozwijają umiejętności arytmetyczne?

Wprowadzenie podstawowych znaków arytmetycznych, takich jak „+”, „-”,„=”, „<” pozwala na posługiwanie się liczbami i ich symbolami – cyframi oraz wykonywanie najprostszych działań arytmetycznych w obrębie pierwszej dziesiątki.

Jakie jest zastosowanie przestrzennych liter?

Pomoc służy do:

• prezentowania dzieciom wzorów polskich liter pisanych i cyfr,
• uczenia liter pisanych i cyfr,
• zapamiętania kolejności liter w alfabecie,
• ćwiczenia umiejętności prawidłowego pisania liter i cyfr z zachowaniem właściwego kierunku,
• tworzenia wyrazów z liter i ich odczytywanie.

Jak zapoznać dziecko z przestrzennymi literami?

Podczas pierwszego zapoznania się z przestrzenną literą dziecko ogląda ją ze wszystkich stron, dotyka, obwodzi palcami jej kształt, prowadzi palec po wklęsłej powierzchni litery. Zachęcamy dziecko do swobodnego zapoznania się z literą i dokładnego jej obejrzenia. Prosimy, żeby opisało swoje wrażenia oraz opowiedziało nam o literze, o jej kształcie, wyglądzie. Zwracamy uwagę na to, by dziecko zauważyło zróżnicowanie powierzchni litery: odróżniło powierzchnię wklęsłą od płaskiej, znalazło rowek stanowiący kształt litery. Jeżeli dziecko zapoznaje się z kilkoma literami, powinno dostrzec różnice kształtu i położenia w przestrzeni. Dziecko dzięki manipulowania literami może je dobrze poznać i trwale zapamiętać:

• poznać litery wielkie i małe, łączyć je w pary;
• dostrzec i opisać podobieństwa i różnice kształtu np. a-ą, c-ć, o-ó, z-ż, m-n, l-t-ł, u-y;
• dostrzec i opisać podobieństwa i różnice w położeniu w przestrzeni liter: u-n, m-w, p-b-d-g.

Co wiemy o literze?

Uzupełniamy opis kształtu litery dokonany przez dziecko, podając mu nowe informacje o literze, stanowiące rozwinięcie jego odkryć: odróżniamy wierzch litery od jej spodu, górę od dołu. Proponujemy dziecku, aby samodzielnie ułożyło kilka liter na płaszczyźnie (stole), rozpoznając górę i dół litery. Nazywamy głoski kojarzone z literami. Wyjaśniamy podział na samogłoski i spółgłoski, wybrzmiewając odpowiednie głoski: przedłużamy artykulację samogłosek, zaś spółgłoski wymawiamy krótko. Należy pamiętać, aby nie mylić nazw liter z głoskami, których są ich graficznymi symbolami. Informujemy dziecko, żeby nie mówić „to jest ka”, tylko „to jest litera, którą nazywamy „ka”.

Czym się różnią: litera – nazwa – głoska?

Na przykładzie litery: K, k, nazwy litery: „ka” oraz głoski [k] reprezentowanej przez tę literę, zwracamy uwagę dziecka i rodziców na różnice między nimi. literze, jednocześnie śpiewa piosenkę lub wypowiada (skanduje) wierszyk. Jest to możliwe dlatego, że elementy litery, fragmenty tekstu (piosenki lub wierszyka) i muzyki są bardzo dobrze zharmonizowane z ruchem ręki. Dzięki temu 3

elementy: wizualny, słuchowy i ruchowy są zintegrowane. Uwzględniony jest też kierunek ruchu. W ten sposób dziecko uczy się wielozmysłowo liter, dlatego je szybko i trwale zapamiętuje. Badania prowadzone w wielu krajach wykazują, że jest to jeden z decydujących czynników uczenia się czytania oraz pisania, w dużej mierze decydujący o skutecznym nabywaniu tych umiejętności. To podejście w uczeniu się i terapii jest szczególnie przydatne w edukacji dzieci niepełnosprawnych intelektualnie oraz ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się: z dysleksją, dysortografią i dysgrafią.

Przestrzenne litery mogą stanowić dodatkową pomoc używaną podczas zajęć prowadzonych Metodą Dobrego Startu, według programów autorstwa M. Bogdanowicz, M. Barańska i E. Jakackiej (2005, 2006, 2008, 2010), zamierzonych na uczenie liter: Od piosenki do literki. Część 1 i 2; Od wierszyka do literki. Zeszyt 1 i 2; Od wierszyka do literki, dwuznaku i zmiękczenia.